Leiderschap in transitie: Verbinden en loslaten
Column over persoonlijk leiderschap door Natascha Kooiman
Het is misschien van alle tijden, maar de uitdagingen waar we nu voor staan, voelen groter dan ooit. We hebben nog nooit zoveel grenzen van onze planeet overschreden: van de stikstof- en fosforcrisis tot de degradatie van onze bodems en het verlies aan biodiversiteit. Nooit eerder hebben we ethische vraagstukken van deze omvang gehad. Meer mensen dan ooit zijn tegelijkertijd overvoed én ondervoed, nooit hebben we zoveel dieren uitgebuit voor menselijke consumptie en de druk van een maatschappij die altijd sneller en meer wil, jaagt ons op. Dit is de tijd van de ‘polycrisis’.
Juist nu hebben we leiderschap nodig, maar niet in de traditionele zin. Het gaat om leiderschap waarin verbindingen en verbondenheid centraal staan.
Allereerst: we hebben leiders nodig die in staat zijn om verbanden (of liever verbindingen) te zien. We hebben te maken met een zeer complex systeem. En dus ook met complexe systemische verandering die nodig is om het tij te keren. Het niet alleen erkennen van, maar ook omarmen van het systeemdenken is nodig to lead the way.
Naast verbindingen erkennen, is het nodig om verbinding te herstellen. De verbinding met onszelf, met de natuur, met de ander. Want we zijn, met de woorden van Kees Klomp, een ‘intervidu’. Nauw verweven met de natuur en met het leven om ons heen. Dat vergeten we steeds meer. En die afstand van onszelf, de ander, de natuur – ons thuis – is een van de belangrijkste oorzaken waardoor we ons kunnen afkeren van de ernst van wat er om ons heen gebeurt. En dat maakt dat we er dus ook niet écht iets voor willen doen. Of laten.
Voor mij is leiderschap ook het nemen van verlies en eerlijk zijn over dat het simpelweg niet anders kan. We moeten het anders doen. Radicaal anders. Verduurzamen impliceert dat we hetzelfde doen, maar dan beter. Maar dat is niet voldoende. We hebben leiders nodig die durven te kiezen, die durven los te laten. Die durven te laten zien dat het nu eenmaal zo is als we echt willen gaan voor herstel van ecologische, ethische, mentale en lichamelijke grenzen die we over zijn gegaan, dat betekent dat we simpelweg ook heel veel níet meer zullen doen. Harm Edens zou zeggen ‘Dat mag gewoon niet meer’.
En, we hebben leiders nodig die dit kunnen verhalen en kunnen overbrengen als een wenkend perspectief. Die laten zien dat dingen niet meer doen, niet betekent dat het minder goed is of minder voldoening geeft. In tegendeel. Dat de verandering die nodig is, ons dichter bij de essentie van wat we zijn brengt: verbonden.
Laten we ons inspireren door inheemse volkeren. Waar de mensen ‘samen leven’ – met elkaar, de natuur, oude wijsheden, voorouders. Waar ‘de meest verbonden met de verschillende werelden’, de leiders zijn – sjamanen. Sjamanen worden beschouwd als een tussenpersoon tussen werelden. Ze genezen, voeren rituelen uit, worden gezien als beschermers van de gemeenschap en worden gerespecteerd om hun diepe kennis van tradities, natuur, en spiritualiteit. Zij wijzen de weg – natuurlijk leiderschap – door diepe verbondenheid die doorgegeven wordt. We hebben wat meer sjamanisme nodig in ons leiderschap.
Tot slot: leiderschap is in mijn ogen niet voorbehouden aan slechts ‘een aantal mensen aan de top’. Leiderschap is ‘de keuze maken wat je wenst te belichamen’ (ja, de klassieker ‘be the change you want to see in the world’) en dus voorbehouden aan ons allen. Wat mij betreft is het tijd om verder te kijken dan we tot nu toe deden, mensen in the lead te hebben die radicale keuzes durven te maken en die verbinden met de toekomst door los te laten van wat was en te belichamen wat nodig is.
Deze columns zijn geschreven door duurzame koplopers voor de campagne Take the Lead die door de hele SDG Action Week is verweven. Transformatieve vooruitgang vraagt namelijk om sustainable leiderschap: mensen, organisaties en bedrijven met dromen en lef. Leiders die voorlopers durven te zijn en anderen kunnen motiveren om samen transities in beweging te zetten. Ieder van ons kan die leider in zichzelf ontwikkelen. Tijdens SDG Action Day op 25 september in de Jaarbeurs Utrecht gaan we dieper in op het (persoonlijk) leiderschap van de betere toekomst. Haal hier je tickets.